Bệnh tiểu đường có phải là đái ra nhiều đường không?
Xin kể câu chuyện vui: “Ngày xưa anh tiểu phu đi làm đồng, đến lúc nào đó có nhu cầu tiểu tiện, anh đến gốc cây và loại bỏ nước tiểu ra ngoài. Cũng trong đám tiểu phu làm đồng, có người cũng đến gốc cây để tiểu tiện, thì thấy trong đám nước tiểu của anh tiểu phu trước rất nhiều kiến bu và gọi anh đến xem, anh tiểu phu cho biết mình bị tiểu đường và đang điều trị”.
Câu chuyện muốn nói rằng khi mắc bệnh tiểu đường, trong nước tiểu sẽ rất nhiều đường và người ta gọi đó là “bệnh tiểu đường” hay còn gọi là bệnh “đái tháo đường”, tiếng anh là “diabetes”.
Một số thống kê về bệnh tiểu đường (đái tháo đường).
Tại Việt Nam, kết quả điều tra của Bộ Y tế năm 2021 cho thấy, tỷ lệ mắc bệnh tiểu đường (đái tháo đường) ở người trưởng thành ước tính là 7,1%, tương đương với khoảng gần 5 triệu người đang mắc bệnh đái tháo đường.
Trong đó, số đã được chẩn đoán chỉ chiếm khoảng 35% và số đang được quản lý, điều trị tại các cơ sở y tế chiếm 23,3%.
Đái tháo đường, một trong những nguyên nhân phổ biến gây tàn tật và tử vong sớm ở hầu hết các quốc gia, là nguyên nhân hàng đầu gây mù loà, bệnh tim mạch, suy thận, viêm loét chân phải cắt cụt.
Mỗi ngày có ít nhất 80 trường hợp tử vong vì các biến chứng liên quan. Dự báo, số người bắc bệnh có thể tăng lên 6,3 triệu vào năm 2045.
Bệnh tiểu đường là gì? Cần hiểu cơ chế hấp thụ năng lượng của cơ thể
Với những thống kê trên, thì đây là một căn bệnh tâm điểm hiện nay, trước tiên ta tìm hiểu cơ chế hấp thụ năng lượng của cơ thể.
Sau khi ăn, thức ăn xuống dạ dày, được một số loại axit và enzym phân tách thành các chất dinh dưỡng, trong đó có Glucose, đây là một loại đường quan trọng để tạo năng lượng nuôi cơ thể.
Glucose được chuyển đến ruột hấp thụ vào mạch m.áu và đến nuôi các tế bào trong cơ thể. Các tế bào không thể tự sử dụng Glucos mà cần đến loại hormone là Insul.in, Insul.in giống như chiếc chìa khóa sẽ mở cửa các tế bào để Glucose có thể vào trong đó.
Insul.in sản xuất ở tuyến tụy, tuyến tụy tiết ra nhiều hay ít, được một loại cảm biến có tên là tế bào beta, có chức năng đo đạc tính toán lượng đường Glucose để yêu cầu tuyến tụy tiết ra, đảm bảo trung hòa lượng đường Glucose trong m.áu.
Như vậy, chúng ta hiểu là ăn vào thì m.áu sẽ có đường và đường tạo ra năng lượng để nuôi cơ thể, nhưng cần phải có sự hỗ trợ của I.nsulin.
Vấn đề ở đây là do trục trặc kỹ thuật ở khâu nào, nếu tế bào beta bị lỗi hoặc tụy bị yếu hay hư, khiến cho việc tiết ra Insul.in ít hơn mức cần thiết, I.nsulin tiết ra ít thì đường sẽ không được trung hòa hết Hoặc có i.nsulin nhưng hoạt động không hiệu quả, dẫn đến lượng đường trong m.áu cao. Đó chính là bệnh tiểu đường.
Bệnh tiểu đường là gì?
Bệnh tiểu đường là lượng đường trong m.áu cao hơn mức bình thường, cơ thể không sử dụng hết sẽ được thải qua nước tiểu và trên thực tế là, khi lượng đường trong m.áu cao thì nước tiểu cũng có nhiều đường hơn, có lẽ vì vậy mà nó xuất hiện cái tên là “bệnh tiểu đường” hay còn gọi là “bệnh đái tháo đường”.
Tiểu đường tuýp 1 (đái tháo đường tuýp 1) là gì?
Tiểu đường tuýp 1 (hay còn gọi đái tháo đường tuýp 1) là tình trạng bệnh lý xảy ra khi tuyến tụy không sản xuất được hoặc sản xuất rất ít lnsulin dẫn đến thiếu hụt i.nsulin nội sinh nghiêm trọng. lnsulin là một hormone giúp đưa glucose trong m.áu đi vào các tế bào trong cơ thể để tạo năng lượng cho tế bào hoạt động. Nếu không có i.nsulin, glucose trong m.áu không thể đi vào tế bào và tích tụ dần trong m.áu dẫn đến tăng đường m.áu, trong khi các tế bào lại bị “thiếu năng lượng” do không thể tiếp nhận được glucose. Lượng đường trong m.áu tăng cao kéo dài sẽ gây hại cho cơ thể và gây ra nhiều triệu chứng và biến chứng của bệnh đái tháo đường. Do đó, bệnh đái tháo đường tuýp 1 từng được gọi là bệnh đái tháo đường phụ th.uộc i.nsulin. Bệnh thường được chẩn đoán ở trẻ em hoặc người trẻ nên cũng có tên gọi khác là bệnh đái tháo đường vị thành niên, tuy nhiên bệnh cũng có thể khởi phát ở mọi lứa tuổi.
Tiểu đường tuýp 2 (đái tháo đường tuýp 2) là gì?
Insul.in được tiết ra nhưng lại không hoạt động hiệu quả, giống như chiếc chìa khóa không mở được ổ khóa, người ta gọi đó là kháng Insul.in đây là Bệnh tiểu đường tuýp 2.
Tiểu đường tuýp 2 (hay còn gọi đái tháo đường tuýp 2) là tình trạng mức đường trong m.áu cao hơn người bình thường do tuyến tụy sản xuất i.nsuline không đủ so với nhu cầu cơ thể hoặc cơ thể sử dụng i.nsulin không hiệu quả (gọi là đề kháng i.nsulin) dẫn đến thiếu i.nsulin để đưa glucose trong m.áu đi nuôi các tế bào. Điều này khiến lượng đường trong m.áu tiếp tục tăng dẫn đến bệnh tiểu đường tuýp 2.
Dù là nguyên nhân nào thì cũng có một kết quả chung là lượng đường tồn đọng trong m.áu cao thì gọi là bệnh tiểu đường hay Đái tháo đường.
Tiểu đường tuýp 3 là gì?
Trước đó nhiều người cho rằng, hormone chuyển hóa glucose – i.nsulin chỉ được sản xuất ở tuyến tụy. Tuy nhiên nghiên cứu thì i.nsulin còn được sản xuất ở não.
Tiểu đường tuýp 1 và 2 xảy ra chủ yếu do tổn thương tụy nhưng không ảnh hưởng tới não. Tiểu đường type 3, còn gọi là bệnh tiểu đường não vừa xảy ra tổn thương tụy, vừa do viêm mãn tính, vùng não tổn thương là vùng điều hành sản xuất i.nsulin. Như vậy thực tế, tiểu đường type 3 chỉ xảy ra ở người bệnh mắc tiểu đường tuýp 1 hoặc tuýp 2, bệnh nặng hơn và khó điều trị hơn.
Các nhà khoa học đã chứng minh, hormone in.sulin mà não sản xuất có mối quan hệ với việc hình thành kí ức mới. Vì thế bệnh nhân tiểu đường type 3 cũng thường gặp vấn đề về trí nhớ, trong đó có bệnh thoái hóa thần kinh Alzheimer.
Tiểu đường tuýp nào nặng nhất
Tiểu đường tuýp 1 nặng hay tiểu đường tuýp 2 nặng. Đây cũng là những câu hỏi được nhiều người quan tâm. Không thể có câu trả lời chính xác cho vấn đề này bởi mỗi dạng bệnh lại có những đặc trưng riêng.
Với tiểu đường tuýp 1, đó là bệnh lý xảy ra do tuyến tụy không còn khả năng sản xuất in.sulin. Các triệu chứng của bệnh rất trầm trọng. Người bệnh dễ phát hiện và điều trị sớm nên giảm được nguy cơ mắc các biến chứng về sau. Tuy nhiên, phương pháp điều trị tiểu đường tuýp 1 lại hạn chế hơn tuýp 2.
Với tiểu đường tuýp 2, bệnh tiến triển âm thầm trong nhiều năm, bắt đầu bằng kháng in.sulin và dần dần là tuyến tụy giảm tiết in.sulin. Người bệnh có nhiều cách điều trị nhưng lại thường phát hiện bệnh muộn. Nhiều trường hợp có biến chứng ngay tại thời điểm chẩn đoán.
Tại sao người béo thường dễ bị bệnh tiểu đường hơn?
Ngày xưa thừa cân béo phì được coi là đặc trưng của các xã hội giàu có, hiện nay béo phì và thừa cân đang gia tăng ở các nước có thu nhập thấp và trung bình, đặc biệt là ở các khu vực thành thị, nơi hiện tượng này diễn ra rất nhanh.
Theo các chuyên gia y tế, béo phì là yếu tố nguy cơ gây ra nhiều bệnh về rối loạn chuyển hóa như: Tăng huyết áp, bệnh tim mạch, sỏi mật… đặc biệt là bệnh Đái tháo đường tuýp 2. Thừa cân có nguy cơ đái tháo đường cao gấp 2 lần so với người có cân nặng bình thường.
Vậy tại sao người béo lại dễ bị tiểu đường hơn? Nhiệm vụ duy trì sự cân bằng đường huyết của cơ thể th.uộc về Insul.in. Bình thường, lượng Insul.in được tiết ra đủ để chuyển hóa số đường mà cơ thể dung nạp, nhưng ở người béo, lượng G.lucose tăng có khi i.nsulin không đủ. Đường g.lucose dư thừa, dẫn đến tăng đường huyết. Để đối phó, tuyến tụy phải tăng cường hoạt động để tiết thêm i.nsulin.
Trạng kéo dài, tuyến tụy sẽ kiệt sức, lượng i.nsulin được sản xuất ngày càng giảm, không đủ để cân bằng đường huyết. Thực tế cho thấy, trong số bệnh nhân tiểu đường tuýp 2, tỷ lệ thừa cân, béo phì là rất cao.
Tuy nhiên, không phải cứ béo là nguy mắc bệnh tiểu đường, do nhiều người có hệ nội tiết rất khỏe, khả năng thích ứng cao, tuyến tụy có thể sản xuất đủ lượng Insul.in lâu dài.
Người gầy có bị tiểu đường không?
Thông thường, những người béo phì được cảnh báo là dễ có nguy cơ mắc bệnh tiểu đường. Tuy nhiên đó chỉ là một nguyên nhân gây bệnh, trên thực tế những người gầy vẫn có thể mắc tiểu đường do những nguyên nhân sau:
+ Do di truyền
Gen là một nguyên nhân khiến người gầy bị tiểu đường, ở một số người mang gen di truyền có nguy cơ cao mắc tiểu đường nếu không có chế độ ăn uống và sinh hoạt hợp lý.
+ Chế độ dinh dưỡng
Chế độ dinh dưỡng thay đổi đột ngột dễ làm cho người gầy bị tiểu đường. Ví dụ: Một người đang ăn ít thịt nhiều rau, năng lượng nạp vào tương đối ít; đột ngột chuyển sang chế độ ăn nhiều thịt và chất béo điều này làm cho tuyến tụy không có khả năng thích ứng kịp thời và lượng hormone không được sản xuất kịp thời phù hợp nên dẫn đến mắc bệnh tiểu đường.
+ Chế độ sinh hoạt
Công việc căng thẳng hay những áp lực trong cuộc sống kết hợp với chế độ ăn uống không khoa học trong một thời gian dài, dễ dẫn đến những rối loạn trong cơ thể đặc biệt là rối loạn nội tiết làm cho người gầy bị bệnh tiểu đường.
+ Sử dụng chất kích thích
Lạm dụng rượu bia, th.uốc lá là nguyên nhân dẫn đến một số bệnh lý trong đó có bệnh tiểu đường. Các chất độc có trong rượu bia hay th.uốc là ức chế quá trình bài tiết Insul.in, khiến cho nồng độ đường trong m.áu tăng. Không chỉ vậy sử dụng các chất kích thích cũng làm suy yếu chức năng gan làm ảnh hưởng đến việc chuyển hóa đường.
Đây cũng chính đáp án giải thích cho câu hỏi “tại sao người gầy vẫn bị tiểu đường”.
Bệnh tiểu đường có nguy hiểm không?
Bệnh tiểu đường có nguy hiểm không? Câu trả lời là cực kỳ nguy hiểm, nó được xếp hạng thứ 3 về những căn bệnh gây ra tử vong nhiều nhất trên thế giới chỉ đứng sau tim mạch và ung thư. Lượng đường trong m.áu cao có thể gây ra vô vàn các vấn đề đối với cơ thể.
Thứ nhất: Sẽ làm tổn thương các mạch m.áu, nhất là các mạch m.áu nhỏ có chức năng nuôi dây thần kinh, khi dây thần kinh không được chăm sóc điều độ nó sẽ gây ra rối loạn nhẹ, người bệnh sẽ cảm giác kiến bò hoặc tê bì ở chân tay, nặng thì sẽ tụt huyết áp, buồn nôn, tiểu tiện không tự chủ, lãnh cảm rối loạn chức năng sinh dục …
Thứ hai: Cũng do tổn thương các mạch m.áu nhỏ, nhưng là ở võng mạc sẽ gây ra hiện tượng xuất huyết võng mạc gây giảm thị lực hoặc thậm chí là mù lòa.
Thứ ba: Gây ra bệnh mạch vành, đây là căn bệnh mà mạch m.áu sẽ bị hẹp lại do các mảng bám vào thành mạch, dễ gây ra tắc mạch có thể dẫn đến tử vong. Thống kê cho thấy nếu người bị mạch vành do tiểu đường thì sẽ có tỷ lệ tử vong cao gấp 4 lần so với người khác cũng bị mạch vành nhưng không bị tiểu đường.
Và còn rất nhiều biến chứng nghiêm trọng nữa …
Có thể chữa khỏi bệnh tiểu đường không?
Bệnh tiểu đường là rất nguy hiểm và được nghiên cứu rất nhiều nhưng hiện nay vẫn chưa có phương pháp điều trị dứt điểm, chưa thể chữa khỏi hoàn toàn.
Bệnh tiểu đường tuýp 1: Không tiết ra đủ Insul.in để xử lý lượng đường trong m.áu thì người ta sẽ bổ sung themInsul.in vào cơ thể.
Bệnh tiểu đường tuýp 2: Khi mà Insul.in làm việc không hiệu quả thì chỉ có cách là giảm nguồn cung đường, nghĩa là điều chỉnh chế độ ăn có ít chất đường, sinh hoạt điều độ, tập thể dục thường xuyên để nâng cao sức khỏe.
